Poziom witaminy D

Czy potrzebuję dodatkowej suplementacji witaminą D?

Aktualne badania na świecie wskazują na potrzebę dodatkowej suplementacji witaminą D nawet u 90% populacji. Dane epidemiologiczne dotyczące poziomu witaminy D w populacji polskiej były niewystarczające, aż do 2014 roku.³ Przeprowadzono wtedy przekrojowe badanie, którego celem było określenie stanu zaopatrzenia w witaminę D w reprezentatywnej grupie mężczyzn i kobiet zamieszkujących środowisko miejskie różnych regionów Polski, w oparciu o ocenę stężenia witaminy D (25-hydroksywitaminy D, czyli 25(OH)D) w surowicy.

Badaniem objęto 2687 dorosłych ochotników (2091 kobiet, 596 mężczyzn) w wieku 54,2 lat ± 16,1 (15,6-89,8) z 10 miast Polski. W ramach „Ogólnopolskiego Programu Bezpłatnych Badań Witaminy D u Dorosłych”, przeprowadzono u wszystkich uczestników pomiar stężenia 25(OH)D w surowicy, a także wykonano podstawowe pomiary antropometryczne (wzrostu, masy ciała, obwodów ciała) z wyliczeniem wskaźnika masy ciała BMI (Body Mass Index).

Prawidłowe stężenie witaminy D powinno wynosić od 30 do 50 ng/ml.

Wyniki były następujące:

• 67,5% osób miało stężenie < 20 ng/ml,
• 22,8% osób miało stężenie suboptymalne (20-30 ng/ml) (zaleca się wtedy zwiększenie lub utrzymanie suplementacji witaminą D)
• jedynie 8,4% osób miało stężenie optymalne (30-50 ng/ml).

W ujęciu sumarycznym aż u 90,3% badanych osób wykazano stężenie witaminy D poniżej 30 ng/ml, a więc potrzebę dodatkowej suplementacji diety witaminą D.

Wyniki tego badania, obejmującego największą dotychczas pod względem liczebności populację polską, pozostają zgodne z większością aktualnych raportów ze świata. Istnieje potrzeba zwrócenia uwagi na to, ile witaminy D dostarczamy do naszego organizmu przez cały rok, a szczególnie w okresie jesienno – zimowym.

³Ocena stanu zaopatrzenia w witaminę D w populacji osób dorosłych w Polsce. Płudowski P., Konstantynowicz J., Jaworski M., Abramowicz P., Ducki Cz. Standardy Medyczne, Pediatria. 2014, T. 11, 609-617.

Jakie są aktualne rekomendacje dotyczące stosowania witaminy D?

REKOMENDACJE – nowelizacja w 2018 roku

Grupa Ekspertów z udziałem konsultantów krajowych i prezesów towarzystw naukowych na podstawie przeglądu literatury opracowała aktualne rekomendacje dot. witaminy D dla populacji ogólnej i w grupach ryzyka.

NOWORODKI DONOSZONE I NIEMOWLĘTA

• 0–6 miesięcy: 400 j.m./dzień (10 µg) od pierwszych dni życia niezależnie od sposobu karmienia;
• 6–12 miesięcy: 400–600 j.m./dzień (10 µg – 15 µg ) zależnie od dobowej ilości witaminy D przyjętej z pokarmem;

DZIECI (1–10 LAT)

• u dzieci zdrowych przebywających na słońcu z odkrytymi przedramionami i podudziami przez co najmniej 15 minut dziennie w godzinach od 10.00 do 15.00, bez kremów z filtrem, w okresie od maja do września, suplementacja nie jest konieczna, choć wciąż zalecana i bezpieczna;
• jeżeli powyższe warunki nie są spełnione, zalecana jest suplementacja w ilości 600–1000 j.m./dzień (15-25 µg), w zależności od masy ciała i podaży witaminy D w diecie, przez cały rok.

MŁODZIEŻ (11–18 LAT)

• u zdrowych nastolatków przebywających na słońcu z odkrytymi przedramionami i podudziami przez co najmniej 15 minut dziennie w godzinach od 10.00 do 15.00, bez kremów z filtrem, w okresie od maja do września, suplementacja nie jest konieczna, choć wciąż zalecana i bezpieczna;
• jeżeli powyższe warunki nie są spełnione, zalecana jest suplementacja w ilości 800–2000 j.m./dzień (20-50 µg), w zależności od masy ciała i podaży witaminy D w diecie, przez cały rok.

DOROŚLI (19–65 LAT)

• u osób zdrowych przebywających na słońcu z odkrytymi przedramionami i podudziami przez co najmniej 15 minut dziennie w godzinach od 10.00 do 15.00, bez kremów z filtrem, w okresie od maja do września, suplementacja nie jest konieczna, choć wciąż zalecana i bezpieczna;
• jeżeli powyższe warunki nie są spełnione, zalecana jest suplementacja w ilości 800–2000 j.m./dzień (20-50 µg), w zależności od masy ciała i podaży witaminy D w diecie, przez cały rok.

SENIORZY (>65–75 LAT) ORAZ OSOBY Z CIEMNĄ KARNACJĄ SKÓRY

• z uwagi na zmniejszoną skuteczność syntezy skórnej, suplementacja przez cały rok w ilości 800–2000 j.m./dzień (20-50 µg), w zależności od masy ciała i podaży witaminy D w diecie.
  SENIORZY (>75 LAT)
• z uwagi na zmniejszoną skuteczność syntezy skórnej oraz potencjalnie obniżoną absorpcję z przewodu pokarmowego i zmieniony metabolizm witaminy D, suplementacja przez cały rok w ilości 2000–4000 j.m./dzień (50-100 µg), w zależności od masy ciała i podaży witaminy D w diecie.

KOBIETY W CZASIE CIĄŻY I LAKTACJI

• kobiety w okresie prokreacji i planujące ciążę powinny mieć zagwarantowaną odpowiednią podaż witaminy D, taką jak w ogólnej populacji osób dorosłych, jeżeli to możliwe pod kontrolą 25(OH)D w surowicy;
• po potwierdzeniu ciąży suplementacja powinna być prowadzona pod kontrolą 25(OH)D w surowicy, tak aby utrzymać stężenie optymalne w granicach >30–50 ng/ml;
• jeżeli oznaczenie witaminy 25(OH)D nie jest możliwe, zalecane jest stosowanie witaminy D w ilości 2000 j.m./dzień (50 µg), przez cały okres ciąży i laktacji.

NOWORODKI URODZONE PRZEDWCZEŚNIE, NOWORODKI URODZONE ≤ 32. TYGODNIA CIĄŻY

• zaleca się rozpoczęcie suplementacji w ilości 800 j.m./dzień (20 µg) od pierwszych dni życia (jeśli jest możliwe żywienie enteralne), niezależnie od sposobu karmienia;
• suplementacja powinna być prowadzona pod kontrolą stężenia 25(OH)D w surowicy, zarówno w okresie pobytu w szpitalu (pierwsza kontrola po 4 tygodniach suplementacji), jak i po wypisie;
• po osiągnięciu łącznej podaży witaminy D z suplementów oraz diety >1000 j.m./dzień (25 µg) istnieje ryzyko przedawkowania witaminy D, szczególnie u noworodków z niską masą urodzeniową
  NOWORODKI URODZONE W 33.– 36. TYGODNIU CIĄŻY
• 400 j.m./dzień (10 µg) od pierwszych dni życia, niezależnie od sposobu karmienia;
• nie ma wskazań do rutynowego oznaczania stężenia 25(OH)D;
• suplementację pod kontrolą stężenia 25(OH)D należy rozważyć u dzieci z grup ryzyka (żywienie pozajelitowe >2 tygodni, ketokonazol >2 tygodni, leczenie przeciwdrgawkowe, cholestaza, niska masa urodzeniowa).

Kto w szczególności powinien zwrócić uwagę na suplementację witaminy D?

• osoby otyłe w każdym wieku – dzieci, młodzież, dorośli, seniorzy,
• pracownicy nocnych zmian,
• osoby o ciemnej karnacji,
• osoby unikające słońca lub znacząco ograniczające pobyt na słońcu,
• seniorzy,
• osoby stosujące filtry przeciwsłoneczne,
• kobiety w ciąży,
• osoby stosujące dietę wegetariańską i wegańską.

W przypadku tych osób zaleca się oznaczenie poziomu witaminy D we krwi i ewentualne rozpoczęcie suplementacji.

Badanie poziomu witaminy D w organizmie

Wskaźnikiem zawartości witaminy D w ustroju jest pomiar stężenia metabolitu oznaczanego wzorem 25(OH)D (kalcydiolu). Okres półtrwania krążącego we krwi 25(OH)D wynosi ok. trzech tygodni i jest najlepszym wskaźnikiem całkowitej zawartości witaminy D w organizmie. Natomiast obecny we krwi 1,25(OH)2D3, czyli kalcytriol, ma krótki okres półtrwania wynoszący ok. 4 godz. i oznaczenie jego zawartości nie jest stosowane do określania niedoboru witaminy D.

W celu zrobienia badania, najczęściej pobiera się krew z żyły.