Vitrum D3 – witamina słońca
Masa kostna - co oznacza i jak wpływa na nią Twój styl życia
„Nie jestem otyły, ja mam po prostu grube kości” – to częsta wymówka osób z nadmiarem kilogramów. Czy rzeczywiście tak jest? I czy masa kości ma wpływ na coś innego, niż tylko masę ciała?
Jaka jest prawidłowa masa kości?
Masa układu kostnego człowieka jest mniej więcej stała, ale stany chorobowe, takie jak osteoporoza, mogą skutkować obniżeniem gęstości kości. Waga szkieletu dorosłego człowieka stanowi około 12-13,5% całkowitej masy ciała i niewiele zmienia się wraz z przybieraniem lub ubytkiem wagi.
Na całkowitą masę ciała składają się: tkanka tłuszczowa, układ szkieletowy, mięśnie, trzewia, nawodnienie oraz wypełnienie jelit treścią pokarmową. Różnica w masie układu kostnego dla osób o tej samej wadze waha się w granicach +/-5 kg i wynika między innymi z różnicy w wielkości kości. Nadal jednak pozostaje w obrębie tych 12-13,5% ogólnej masy ciała.
Prawidłowy ciężar kości w zależności od masy ciała:
Źródło tabeli: https://www.trener.pl/trener-odpowiada/ciezkie-kosci-wymowka-otylych/
Szkielet osiąga dojrzałość w wieku ok. 20-25 lat i wtedy też kości człowieka są najmocniejsze i najbardziej masywne. Stan taki utrzymuje się przez następne ok. 10 lat, po czym układ kostny powoli zaczyna tracić na masie – ubytek sięga średnio 1% masy rocznie. Dzieje się tak ze względu na naturalne procesy demineralizacji, zachodzące w starzejącym się organizmie. Duży ubytek masy kostnej nazywany jest osteoporozą i jest stanem, w którym kości stają się kruche oraz łamliwe.
Czynniki wpływające na szczytową masę kostną
Szczytowa masa kostna jest maksymalną gęstością, jaką może osiągnąć kość w ciągu całego życia i przypada na okres pomiędzy 20. a 30. rokiem życia. Jeżeli do tego momentu kości nie zostały odpowiednio odżywione i wzmocnione m.in. wapniem, to później już nie będą. Szczytowa masa kostna warunkuje odporność układu szkieletowego na przyszłe lata i prawdopodobieństwo wystąpienia osteoporozy w późniejszych latach.
Na wartość szczytowej masy kostnej wpływ ma kilka czynników:
- Płeć – mężczyźni zazwyczaj mają większą szczytową masę kostną niż kobiety
- Rasa – osoby czarnoskóre mają przeważnie większą masę kostną
- Opóźnione dojrzewanie – ma negatywny wpływ na gęstość układu szkieletowego
- Styl życia – również to, jak się odżywiamy i jaki styl życia prowadzimy nie pozostaje bez znaczenia na budowę kości. Palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, niezdrowa dieta uboga w wapń to elementy oddziałujące na gęstość kości.
Styl życia a kości
Na strukturę kości wpływają prozaiczne rzeczy, takie jak odpowiednia dieta czy zachowanie aktywności fizycznej. Prozaiczne i jednocześnie niezmiernie ważne, by móc cieszyć się zdrowymi, mocnymi kośćmi teraz i za następnych kilka, kilkanaście lub kilkadziesiąt lat. Demineralizacja jest naturalnym procesem, a szybkość jej zachodzenia zależy m.in. od tego, jaka była szczytowa masa kości. Jeżeli była ona niska, wtedy demineralizacja postępuje szybko. Wysoka masa kostna ogranicza i opóźnia ryzyko wystąpienia dużej demineralizacji kości.
Aby mieć mocne kości należy pamiętać o zbilansowanej diecie, bogatej w witaminy, minerały oraz inne składniki odżywcze. Nie może w niej zabraknąć produktów nabiałowych, a także produktów pochodzenia roślinnego. Warto kierować się wskazaniami tzw. piramidy żywienia wskazującej, które produkty powinny być podstawą, a które jedynie uzupełnieniem diety. Ponadto niezbędna jest aktywność fizyczna, ponieważ demineralizacja kości zachodzi szybciej w organizmie człowieka mało aktywnego.
Aktywność fizyczna powinna być dostosowana do możliwości organizmu. Zbyt forsowne treningi nie są korzystne, a tym samym mogą przynosić efekty odwrotne do zamierzonych. Dobrze sprawdzają się m.in. ćwiczenia oporowe, aerobik, trening siłowy. Warto pamiętać, że znaczenie ma regularna aktywność fizyczna. Dobrze jest ją uprawiać już od najmłodszych lat.
Wapń a zdrowe kości
Wapń jest podstawowym budulcem kości. 99% tego pierwiastka w organizmie ludzkim zgromadzona jest w tkance kostnej. Jego źródłem są przede wszystkim mleko i produkty mleczne. Jednak pierwiastek ten jest obecny również w żywności pochodzenia roślinnego (m.in. nasionach roślin strączkowych, tofu, napojach roślinnych, soi, rybach). Niedobór wapnia sprzyja utracie masy kostnej i zwiększa ryzyko osteoporozy.
Witamina D a masa kostna
Witamina D ma wpływ na wszystkie komórki i tkanki ludzkiego ciała. Bez niej organizm nie jest w stanie prawidłowo funkcjonować. Substancja ta jest wytwarzana w skórze pod wpływem promieni słonecznych. Jednak dzieje się to tylko w miesiącach wiosennych i letnich. Jesienią i zimą synteza jest niewystarczająca. Dlatego trzeba zapewnić organizmowi inne źródło witaminy D – pożywienie i suplementy diety z witaminą D naturalnego pochodzenia.
Witamina D jest bardzo ważna dla zdrowia kości. Dzięki niej wapń jest dobrze wchłaniany, a tym samym utrzymuje się odpowiednie stężenie tego pierwiastka w organizmie. Tym samym witamina D wspiera proces mineralizacji kości. Dbanie o jej właściwą podaż jest szczególnie ważne u osób starszych, zagrożonych niską masą kostną, a tym samym osteoporozą.
Niska masa kostna
Postępujący ubytek masy kostnej powoduje osłabienie tkanki kostnej, a tym samym zwiększoną podatnością na złamania. W takiej sytuacji rozpoznaje się tan chorobowy, jakim jest osteoporoza. Może być ona miejscowa lub uogólniona (dotyczyć całego szkieletu). Na jej wystąpienie są szczególnie narażone kobiety, które przeszły menopauzę. Stanem początkowym jest osteopenia – gęstość kości jest niższa od normy dla płci i wieku.
Badanie masy kostnej
Swoją masę kości można poznać wykonując analizę składu ciała. Badanie to da odpowiedź na pytanie dotyczące poziomu tkanki tłuszczowej, metabolizmu spoczynkowego, wieku metabolicznego, zawartości tłuszczu trzewnego, nawodnienia organizmu, masy mineralnej kości oraz masy mięśniowej.
Źródła:
- Łukasz grabowski; „ciężkie kości – wymówka otyłych”; https://www.trener.pl/trener-odpowiada/ciezkie-kosci-wymowka-otylych/
- Dr Joan Gomez; „Jak radzić sobie z osteoporozą i jej zapobiegać”; Wydawnictwo JK Łódź 2007
- Rola wapnia i witaminy D w zachowaniu prawidłowej masy kostnej; Nowa Medycyna 3/2004; http://www.czytelniamedyczna.pl/1552,rola-wapnia-i-witaminy-d-w-zachowaniu-prawidlowej-masy-kostnej.html